Τι άνθρωπος είναι ο Δικαιόπολις;

Ο Αριστοφάνης γεννήθηκε κατά την ακμή της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Οι γνώμες από τους μελετητές για την γέννησή του είναι διάφορες. Υπολογίζουν κάποιοι ως χρόνο γέννησης το 445 π.Χ και άλλοι πως μπορεί να είχε γεννηθεί  μέχρι και δώδεκα χρόνια νωρίτερα.

Η άνθιση των Αθηνών την εποχή που γεννήθηκε ο Αριστοφάνης ήταν απερίγραπτη σε πλούτο ιδεών αλλά και κατασπατάλησης χρήματος.  Μια όχι και τόσο δόκιμη και μακράν απέχουσα σύγκριση θα μπορούσαμε να κάνουμε με την σύγχρονη πλασματική ευημερία των Ελλήνων κατά την εποχή που ακόμα και άστεγοι έπαιζαν χρηματιστήριο και οι κυβερνώντες καμάρωναν καθώς οργάνωναν την απάτη εκποίησης της λαϊκής περιουσίας, δηλώνοντας «Λεφτά έχουμε!»

Έτσι ο Αριστοφάνης από τα δέκα τέσσερα χρόνια ζωής του, κατά άλλους από τα είκοσι, έζησε τον καταστροφικό πόλεμο της Αθήνας με την Σπάρτη.  Σήμερα οι νέοι που γεννήθηκαν στο ψέμα της αειφόρου ανάπτυξης της οικονομίας του χρήματος, βλέπουν την φτώχεια και την στέρηση στην ζωή τους.

Η Αθήνα τότε, για τις ανάγκες του πολέμου, ήθελε χρήματα και επέβαλε την εξουσία της στις αντιρρήσεις των συμμάχων. Οι κατασταλτικές επεμβάσεις ήταν ο εύκολος τρόπος να κυριαρχήσει με αναγκαστική φιλία, όπως σήμερα συνηθίζουν να κάνουν οι παγκόσμια ισχυροί σε εδάφη και χώρες που εκμεταλλεύονται.  Ο πλούτος που συνέλεγαν οι Αθηναίοι πήγαινε σε εξοπλισμούς της πόλης, αλλά και στον προσωπικό αποθησαυρισμό των βολεμένων ιδιωτών κατοίκων της. Σήμερα ένας νέος γύρω στα είκοσι πέντε έτη, έχει δει την βία της εξουσίας προς ομάδες πολιτών, έχει παρακολουθήσει την ασύστολη κλοπή του πλούτου της πολιτείας με τα διάφορα σκάνδαλα, έχει ζήσει την απροκάλυπτη συγκάλυψη των απατεώνων που μετέχουν της εξουσίας με νόμους ατιμωρησίας και το χειρότερο είναι πως νιώθει να του προετοιμάζουν ένα μέλλον ζοφερό.

Ο Αριστοφάνης, στο έργο του ψηλαφεί την ηθική διάσταση τα νοοτροπίας που φτωχοποιεί μια κοινωνία τόσο ηθικά όσο και υλικά. Ο διάδοχος της δημοκρατικής εξουσίας Κλέων, μετά τον θάνατο του Περικλή, ήταν δημαγωγός και πολεμοκάπηλος και αρκετές φορές είχε μηνύσει τον Αριστοφάνη για όσα δημόσια του καταμαρτυρούσε.

Η καταγωγή του ποιητή πρέπει να ήταν από ασθενή οικονομική τάξη. Οι γονείς του που διέμεναν στην Αθήνα, καταγράφεται πως εγκαταστάθηκαν ως κληρούχοι στην Αίγινα. Το χάρισμα της γης συνηθιζόταν σε οικονομικά δυσπραγούντες. Ο Αριστοφάνης, έχει εριστική σκέψη που αντιτίθεται στους σύγχρονούς του πλούσιους ευγενείς.  Αν και λαϊκός, θα λέγαμε σήμερα πως η σκέψη του είχε τομές στην αστική εξουσία της εποχής, καταδεικνύοντας το αδιέξοδο της ηθικής της.

Στο έργο του Αχαρνής, ο κεντρικός ήρωας Δικαιόπολις,  μετέρχεται τρόπους επιβίωσης που γνωρίζει η εξουσία και δεν είναι καθόλου θυμικοί όπως συνηθίζει να φέρεται ο λαός. Ντύνεται την απάτη γνωρίζοντας καλά πως λαοπλανώντας τον όχλο θα πετύχει την ατομική του ευδαιμονία. Μήπως αυτό είναι σύνηθες στην σημερινή εξουσία που τάζει ευμάρεια ζητώντας ψήφους και αμέσως μετά την ανάληψη καθηκόντων δεν τηρεί τις υποσχέσεις;

Ο Δικαιόπολις του Αριστοφάνη δεν είναι ένας αφελής καλός αγρότης που θέλει την Ειρήνη.  Είναι ένας αστός νους, που επιστατεί των συνθηκών και θέλει να κερδίσει το όφελος της ευμάρειας για τον εαυτό του και την οικογένειά του αποκλειστικά.  Αν αυτό φίλε αναγνώστη δεν σου θυμίζει συμφέροντα οικογενειών σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο σήμερα, πρέπει να αναρωτηθείς σοβαρά για την πνευματική σου αρτιότητα.

Η Αθηναϊκή κουλτούρα της εποχής που γεννήθηκε ο Αριστοφάνης, θεωρούσε ποταπή την ιδιωτεία απέναντι στην Πολιτική σκέψη, η οποία λάμβανε υπόψη της το συμφέρον του συνόλου της πόλης και όχι του ατόμου. Ο Δικαιόπολις επιλέγει, ο ποιητής, να δρα ιδιωτικά προσπαθώντας να γίνει ο προπομπός μιας ολόκληρης κοινωνίας. Κάτι σαν σημερινός τηλεοπτικός σταρ που όλοι οι πνευματικά φελλοί τον μιμούνται. Ο Αριστοφάνης αναδεικνύει το ευτελές ως μείζον στην κωμωδία του στηλιτεύοντας εκ των έσω το ήθος των συγχρόνων του.

Σήμερα που η διευρυμένη πόλη κράτος της Αθήνας ονομάζεται Ελλάδα με τις υποτελείς πόλεις της, έχει πουληθεί από τους κυβερνώντες στα ξένα συμφέροντα, η ιδιωτεία βρίσκεται και πάλι στο προσκήνιο. Κάθε ένας ιδιώτης που βαστά στο στόμα του ένα από τα  κομμάτια κρέατος που μοιράζει η εξουσία, τρέχει να το φάει κρυφά σαν σκύλος. Μια δουλειά να του προσφέρουν τα αφεντικά, με αντικείμενο αυτής να καταστρέφει την Ελλάδα, αποτελεί χαρά για τον ιδιώτη του πνεύματος. Αφού εγώ τρώω, θα σκεφτεί, καλά είναι. Άλλωστε του έχουν μάθει, ψευδώς, μετά την δολοφονία του Καποδίστρια οι βολεμένοι της εκτελεστικής εξουσίας, πως η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει και έτσι δεν χρειάζεται η προσωπική ευθύνη του στην λειτουργία της Πολιτείας. Αυτή είναι η δυστοπική σημερινή αλήθεια. Η ανυπαρξία δηλαδή πολιτικής συλλογικής συνείδησης στον δημοκρατικό όχλο που ψηφίζει μικρο- συμφεροντολογικά τους δυνάστες του.

Ο Αριστοφάνης, υποστηρικτής των αξιών που δημιούργησαν τον ηρωισμό κατά τους Μηδικούς πολέμους, ήταν αντίθετος με τον εκπεσμό των αξιών της εποχής του. Ακόμη και η κατοπινή αντίθεσή του προς τις διδαχές του Σωκράτη στις Νεφέλες, αποδεικνύει την συντηρητική του συνείδηση. Η εποχή των νικηφόρων Μηδικών πολέμων μπορεί να παρομοιαστεί σήμερα με το έπος του 1940, που οι ενωμένοι Έλληνες κέρδισαν ουσιαστικά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, καθυστερώντας τον άξονα των εχθρικών δυνάμεων να κυριεύσει τον νότο και να προελάσει προς την μέση ανατολή και τα ενεργειακά της αποθέματα. Η παρακμή που ζούσε αργότερα ο Αριστοφάνης σε μια Αθήνα που βίωνε την επερχόμενη πτώση της, ταιριάζει με την σημερινή εποχή. Οι ηττημένοι του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, μαζί με τους ισχυρούς τότε νικητές, σε συνεργασία με το παγκόσμιο κεφάλαιο έχουν προσλάβει υπαλλήλους τους κυβερνήτες χωρών όπως της Ελλάδας και υλοποιούν το σχέδιό τους για τον αφανισμό των ανεξάρτητων εθνών. Φανερός στόχος  είναι να μετατρέψουν τους πολίτες σε μια άβουλη ομοιόμορφη εκτροφή ελεγχόμενου πληθυσμού. Αν θα πετύχει αυτό το Οργουελικό σχέδιο στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρες ηπείρους, θα το δείξει το μέλλον των λαών και η ιστορία που θα δημιουργήσουν με τους πολιτιστικούς και πολεμικούς τους αγώνες.

Ο αττικός κωμωδιογράφος δεν ήταν βωμολόχος απλά για να προκαλέσει τον γέλωτα στο ακροατήριο. Χρησιμοποιεί την διονυσιακή συνήθεια λόγου της κωμωδίας ως έκρηξη θυμού απέναντι στην κατάντια των συγχρόνων του. Στηλιτεύει την τότε πνευματική ραθυμία και την τάση των ανθρώπων να βολεύονται όπως ακριβώς και σήμερα, διαλέγοντας στην ζωή τους τα αισχρά αποφεύγοντας τα αγαθά.

Μας βάζει να γίνουμε χειροκροτητές ενός αντιήρωα, μπαγαπόντη που κατορθώνει μέσα στο χαμό μιας κοινωνίας να πετύχει την καλοζωία του. Μας βάζει προ των ευθυνών μας να αντιμετωπίσουμε την σκέψη πως ο πραγματικός εχθρός δεν είναι σήμερα οι δανειστές με τα πολλά ονόματα σαν τους εγκληματίες. Ναι, τους λένε κουαρτέτο, θεσμούς, τρόικα και ότι άλλο μπορούν να σκαρφιστούν οι ντόπιοι πολιτικοί τους υπάλληλοι. Εχθρός λοιπόν δεν είναι αυτοί, αλλά η ατομική μας σκέψη για αυτούς που ως ελέφαντες σε ομηρία νομίζουμε πως η αλυσίδα, δεμένη σε ένα πρόχειρο πάσαλο, μας κρατά σε ομηρία για πάντα.

Ο Δικαιόπολις ντύνεται κατήγορος της στρεβλής πολιτικής κατάστασης για να δώσει διέξοδο στα προβλήματα της ατομικής του ζωής. Ακριβώς το ίδιο κάνουν σήμερα οι κομματικοί αντίπαλοι σε μία σικέ δημοκρατία από την οποία ωφελούνται ιδιωτικά για τις σκανδαλώδεις υπηρεσίες κοινωνικής ωφέλειας που προσφέρουν ατιμώρητα στην Πολιτεία.

Ο Δικαιόπολις είναι το έμβλημα της ασθένειας όλων των κοινωνιών με καπιταλιστικό ή σοσιαλιστικό πρόσημο, που τοποθετούν το ατομικό συμφέρον υψηλότερα από το συλλογικό. Ας μην ξεχνάμε τους δισεκατομμυριούχους του κομμουνισμού σε Ρωσία και Κίνα.  Έτσι σήμερα στα ίδια εδάφη που δίδαξε τα έργα του ο ποιητής συνεχίζουμε να λέμε «Δεν πάν΄ να ψοφήσουν χίλια αρνιά… εμείς να 'μαστε καλά». Ο Δικαιόπολις είναι ο αντιήρωας που βρίσκεται χιλιάδες χρόνια τρόφιμος μέσα στη σκέψη πολλών προγόνων που μας εκπαίδευσαν και φυσικά στην δική μας.

Ο Αριστοφάνης γνωρίζει πως ο «πόλεμος» της άμιλλας των αξιών παράγει πλούτο στην δημοκρατία, αλλά επιλέγει να μας κάνει να ταχθούμε με το μέρος του αντιήρωά του, ελπίζοντας πως κάποια στιγμή θα καταλάβουμε την πνευματική μας κατάντια.

Αναλύοντας πολιτικά - και όχι κομματικά - την σημερινή κατάσταση, θα διαπιστώσουμε πως η γη που γέννησε την σκέψη του Αριστοφάνη χωρίζεται σε οικόπεδα για να την κατασπαράξουν οι παγκόσμια ισχυροί. Όσο λοιπόν αυτοί διαμελίζουν γη και ανθρώπους, εμείς οι ανόητοι χωριζόμαστε σε αντίπαλες ομάδες που τεχνηέντως τις δημιουργούν για μας.  Ο Αριστοφάνης στα ημιχόριά του προσπαθεί να μας καταδείξει πως ο λαός πάντα διχάζεται γιατί είναι θυμικός και ευκολόπιστος.  Έτσι σήμερα συνεχίζουμε να φαγωνόμαστε μέσα από τους τηλεοπτικούς αβανταδόρους των εχθρών μας σε:  Συντηρητικούς και προοδευτικούς, σε Ολυμπιακούς και Παναθηναϊκούς, σε Φασίστες και αντιφασίστες, σε δεξιούς και διαφορετικούς δεξιούς, σε παραδοσιακούς αριστερούς και διαφορετικά σκεπτόμενους αριστερούς, σε γκέϊ και στρέϊτ, σε άντρες και γυναίκες, σε χορτοφάγους και κρεατοφάγους, σε φαλλοκράτες και φεμινιστές και ο κατάλογος είναι ατελείωτος, όσο και η ανθρώπινη βλακεία.

Θλιβερό είναι πως τα τελευταία χρόνια της ελληνικής ιστορίας μάθαμε και μια λέξη με υποτιθέμενη πολιτική βαρύτητα, με την οποία κατηγορούμε ο ένας τον άλλο αντικαθιστώντας την παγκοσμίως γνωστή ελληνική λέξη malakas. Έτσι ο φασίστας τώρα, είναι ένα μίασμα που ενσωματώνει όλο το μίσος της διαφορετικής σκέψης μας επί παντός επιστητού. Αν δεν είναι κάποιος φεμινιστής τότε είναι σίγουρα φασίστας κλπ. Τα παραδείγματα που ταιριάζουν στον χαρακτηρισμό κάποιου ως φασίστα, είναι άπειρα και ταιριαστά στο μέγεθος της ανθρώπινης βλακείας.

Ο Δικαιόπολις κατά τον συρμό της εποχής μας, ήταν τελικά φασίστας, που ήθελε να περνάει καλά αυτός και η οικογένειά του, ή ήταν αντιφασίστας μια και φασίστας προφανώς θα ήταν ο Λάμαχος που ήθελε να συνεχίζεται ο πόλεμος κατά των Σπαρτιατών;  Δύσκολα ερωτήματα για τον σύγχρονο χουλιγκανισμό της σκέψης.

Αγαπητέ αναγνώστη, ο λόγος της πολιτικής σκέψης πρέπει να έχει ως κίνητρο την αγαθή πρόθεση, που σήμερα την λέμε και αγάπη. Σκεφτόμαστε λοιπόν να ανεβάζουμε τους Αχαρνής με τέτοιο τρόπο που το έργο να περιλαμβάνει αγάπη για την κατάντια μας, αξιοποιώντας τα λόγια του Αριστοφάνη. Θέλουμε νοήμονα αναγνώστη, το γέλιο του θεατή να έχει μέσα του κάτι από το δάκρυ της γνώσης…

Κ.Ζ

Υ.Γ
Στην εικόνα αναπαριστώνται τα Μακρά Τείχη της Αθήνας την εποχή του Πελοποννησιακού πολέμου. Η θεόρατη πύλη ένωνε το φυσικό λιμάνι του Κάνθαρου (Ζέας) στον Πειραιά με την Αθήνα.