Τελευταία για δικούς μου λόγους μελετώ την ζωή του
Τσάρλι Τσάπλιν. Ό,τι θα αφήσω ως αποτύπωμα γραφής σε αυτή την ανάρτηση, έχει
σχέση με την μελέτη μου αυτή.
Η Τέχνη λοιπόν φίλοι μου είναι πολιτική πράξη.
Όποιος δηλώνει καλλιτέχνης, καλό είναι να
αναρωτιέται κάποιες φορές εκτός από τον αναγκαίο προσπορισμό και την
ικανοποίηση της ανθρώπινης ματαιοδοξίας του, τί άλλο προσφέρει μέσα από την
καλλιτεχνική του δράση;
Την τέχνη από την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης
και μετά, την μεταμόρφωσαν, ταυτίζοντάς την με την έννοια “Πολιτισμός” και έτσι
την έκλεισαν σε όρια. Όταν διαβάζουμε λέξεις που τελειώνουν σε “ισμός” να
ξέρετε πως οι έννοιες που περιγράφουν είναι δομημένες, κλειστές και πλήρως
προσδιορισμένες. Δεν μπαίνω στη διαδικασία να πω αν είναι καλές ή κακές. Είναι υπόθεση εργασίας άλλης τάξης. Απλώς καλό είναι να ξέρουμε πως αυτές οι
έννοιες λέξεων που τελειώνουν σε "ισμός", δημιουργούν οπαδούς και στρατόπεδα.
Αντίθετα η πραγματική τέχνη δεν μπορεί να έχει
οπαδούς, ούτε να κλειστεί σε ένα σύστημα δομημένων αξιών που αποτελούν θεωρία
μιας κοινωνίας. Η Τέχνη που ταυτίζεται με τον Πολιτισμό, μεταμορφώνεται εκ των πραγμάτων σε
εκπαίδευση και πρέπει να μας πιάνει κρύος ιδρώτας αν αναλύσουμε το ηθικό πρόσταγμα
που εξυπηρετεί κάθε εξουσία που διαχειρίζεται έναν πολιτισμό.
Μέσα από αυτήν την πρακτική λοιπόν, την Τέχνη, την εκμεταλλεύτηκαν
ένθεν κακείθεν τα πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα του τελευταίου αιώνα, για να περάσουν
μέσα από αυτήν την κοινωνική αντίληψη που ήθελε η κάθε μία πλευρά να επικρατήσει.
Μειοψηφικές φωνές μέσα στην Τέχνη θα κρατήσουν στο
κέντρο των δημιουργημάτων τους τον άνθρωπο και την μοίρα του μέσα από την
αστόχαστη ζωή του. Άλλωστε η ψυχαγωγία μέσα από την αλλαγή νοηματοδότησής της, έχει
μεταλλαχθεί στο μυαλό μας σε διασκέδαση και ως τέτοια κρατά πάντα ευχαριστημένο τον πελάτη.
Ο Τσάρλι Τσάπλιν λοιπόν δεν μπορούσε να κλειστεί σε
όρια. Μέσα του κουβαλούσε το αγράμματο πεινασμένο παιδί που κατάφερε να
ερμηνεύσει όσα συνέβαιναν μέσα από την αυτομόρφωσή του και να διεκδικήσει τον χώρο
του στον Κόσμο. Ο Τσάρλι έζησε μέσα από τις
εμπειρίες και τον έρωτα που είχε για την δημιουργία. Μελέτησε την ανθρώπινη
ψυχή πληρώνοντας με πόνο το γέλιο που έμαθε να προσφέρει στα Μιούζικ χολ του
Λονδίνου και έμαθε να μη συμβιβάζεται με τους ηλίθιους χορτάτους που δήλωναν εκ
της θέσεώς τους εξουσία των κοινωνιών.
Στις 15 Οκτωβρίου του 1940 στην Νέα Υόρκη
προβάλλεται το έργο “Ο Μεγάλος Δικτάτορας”.
Ο Τσάρλι κατόρθωσε κάτι ασυνήθιστο για τον
κινηματογράφο. Κράτησε την κάμερα στο πρόσωπό του για έξι λεπτά. Είναι ο μόνος που κατάφερε να
κάνει την ιλαροτραγωδία του Ευριπίδη σύγχρονη τέχνη.
Ενώ έπασχε βγάζοντας στο έργο τον μνημειώδη λόγο του, άφησε
παρακαταθήκη σε εμάς την ανάγκη να βρούμε τρόπους να πάμε την Τέχνη στην
κατεύθυνση που ελευθερώνει τον άνθρωπο και δεν τον ευχαριστεί απλώς, κάνοντάς
τον μια ικανοποιημένη αγέλη.
Μέρος του λόγου του:
«… Θα ‘θελα να βοηθούσα, όσο γίνεται, όλο τον κόσμο, τους χριστιανούς
και τους εβραίους, τους μαύρους και τους άσπρους. Επιθυμούμε να βοηθήσουμε ο ένας
τον άλλο. Έτσι είναι οι πολιτισμένοι άνθρωποι. Θέλουμε να ζήσουμε κάνοντας ο ένας
τον άλλο ευτυχισμένο κι όχι δυστυχισμένο. Σε τούτο τον κόσμο υπάρχει θέση για
τον καθένα. Ο δρόμος της ζωής μπορεί να ‘ναι λεύτερος και φωτεινός, μα εμείς
έχουμε χάσει τούτο τον δρόμο.
… Η αρπαχτικότητα δηλητηρίασε την ψυχή των ανθρώπων, έκλεισε τον κόσμο
μέσα στον κύκλο του μίσους, μας έκανε να μπούμε στη δυστυχία και στο αίμα, με
το βήμα της χήνας…
… Τούτη τη στιγμή η φωνή μου αγγίζει τις καρδιές εκατομμυρίων ανθρώπων
σ’ όλο τον κόσμο. Λέω σ’ εκείνους που μπορούνε να με ακούσουν: Μην απελπίζεστε.
Η δυστυχία που έχει πέσει πάνω μας είναι το αποτέλεσμα της απληστίας και της κακίας
των ανθρώπων που φοβούνται την ανθρώπινη πρόοδο. Το μίσος των ανθρώπων θα
περάσει κι οι δικτάτορες θα χαθούνε. Κι η εξουσία που έχουν σφετεριστεί θα
ξαναγυρίσει στους λαούς. Κι όσον καιρό οι άνθρωποι θα ξέρουν να πεθαίνουν, η
λευτεριά δεν θα χαθεί… Στρατιώτες, μην κάνετε τους εαυτούς σας δώρο σ’ αυτά τα
κτήνη, που σας ρίχνουν στην πείνα και σας οδηγάνε σαν τα ζώα προτού να σας χρησιμοποιήσουν
σαν κρέας για τα κανόνια. Στρατιώτες, δεν είσαστε μηχανές, δεν είσαστε ζώα.
Είσαστε άνθρωποι. Έχετε στις καρδιές σας την αγάπη της ανθρωπότητας…
Στρατιώτες! Μην πολεμάτε για τη σκλαβιά! Αγωνιστείτε για τη λευτεριά.
… Εσείς ο λαός, έχετε τη δύναμη να δημιουργήσετε μια λεύτερη και
φωτεινή ζωή, να γεμίσετε τη ζωή λαμπερό φως. Εμπρός στ’ όνομα της Δημοκρατίας, ας
χρησιμοποιήσουμε αυτή τη δύναμη! Ας ενωθούμε όλοι! Ας αγωνιστούμε για έναν
καινούργιο κόσμο, για έναν αγνό κόσμο που θα δώσει σε κάθε άνθρωπο τη δυνατότητα
να δουλεύει, που θα εξασφαλίσει στη νεολαία το μέλλον της, που θα απαλλάξει τους
γέρους από την αγωνία και την ανάγκη.
… Με την υπόσχεση αυτών των αγαθών, φιλόδοξοι αναρριχήθηκαν στην εξουσία.
Μα είπανε ψέματα! Δεν κρατήσανε τις υποσχέσεις τους… Τώρα ας αγωνιστούμε να τις
πραγματοποιήσουμε.
Ας αγωνιστούμε για έναν κόσμο ισορροπημένο, κόσμο της επιστήμης, όπου η
πρόοδος θα φέρνει σ’ όλους την ευτυχία.
Στρατιώτες! Στο όνομα της Δημοκρατίας, ας ενωθούμε!
Ο λόγος τελείωνε ποιητικά μιλώντας στην Άννα του
ήρωα, αλλά και στην κάθε Άννα του έρωτα της ζωής των ανθρώπων.
Σήκωσε το βλέμμα σου , Άννα! Κύτταξε* στον ουρανό! Άννα! Κατάλαβες!
Άκου! …
* Σκόπιμα άφησα αυτόν τον γραμματικό τύπο στο κείμενο για να
γνωρίζουμε πως η γνώση βρίσκεται πίσω από αυτά που μας απλοποιούν στην
εκπαίδευσή μας. Δηλαδή στην χαμηλότερη
νοητικά κατάσταση που μας προορίζουν μέσα από τις ευκολίες…
Υ.Γ
Και επειδή ανήκω στο λαό και στα τραγούδια του, θα γυρίσω το
“μικρόφωνο” σε εσάς αναγνώστες για να συνεχίσετε τις σκέψεις σας πάνω σε αυτά
που έγραψα, λέγοντάς σας " και τώρα δικό σας"
