Συνέντευξη στην Πολυξένη Γκιούρη

Μετάβαση στον σύνδεσμο

Κώστας Ζωγραφόπουλος
«Τα λόγια που φουσκώνουν το μπόι μας χωρίς αντίκρισμα δεν δίνουν τίτλους αλλά κατάντια».

Της Πολυξένης Γκιούρη
18/06/2019

 Με μεγάλη χαρά και ιδιαίτερα μεγάλη τιμή, σας παρουσιάζω τη συνέντευξη του κυρίου Κώστα Ζωγραφόπουλου. Δεν θα δώσουμε τίτλο στον Κώστα, ούτε θα αναφέρουμε καμία ιδιότητά του, όπως άλλωστε κάνει και ο ίδιος για τον εαυτό του. Θα αφήσουμε τους αναγνώστες μας να βγάλουν τα συμπεράσματά τους. Άλλωστε τα όσα μας είπε, μας γέμισαν εικόνες, μυρωδιές και συναισθήματα. Μας γνώρισαν τον άνθρωπο που ανήκει στην ψηφίδα αυτής της νέας εποχής του πολιτισμού μας και μας κάνει να νιώθουμε περήφανοι. Απλά τον ευχαριστούμε.

Π: Να ξεκινήσουμε από τα προσωπικά σας στοιχεία για να σας γνωρίσουμε στους αναγνώστες μας. Πείτε μας λίγα πράγματα για σας.

Κ: Γεννήθηκα στον Πειραιά. Μεγάλωσα σε γειτονιές με χώμα και έτρεξα τα παιδικά μου καλοκαίρια πίσω από καταβρεχτήρες δρόμων. Έζησα τους επαίτες αρκουδιάρηδες με το ντέφι, την περιοδεύουσα λατέρνα και τον πετροπόλεμο των παιδικών ομάδων στις γειτονίες. Μεγάλωσα με τις προσφυγικές μυρωδιές από την γενιά της μητέρας μου, αλλά και με την μετρημένη σιωπή των βουνίσιων, μια και ο πατέρας μου ήρθε στην πρωτεύουσα από τα άγονα βουνά κοντά στην Καστοριά.

Από μικρή ηλικία είχα το θράσος του να γράφω και να ζωγραφίζω. Αργότερα έμαθα πρώτα να παρατηρώ. Το θέατρο αρχικά το γνώρισα στα θερινά σινεμά μέσα από τα νούμερα της επιθεώρησης. Μέχρι σήμερα είμαι γοητευμένος από την αλήθεια των μεγάλων ερμηνευτών που πέρασαν από το θέατρο.

Δεν πιστεύω σε τίτλους ιδιοτήτων που εύκολα αφήνουμε να ντύσουν την ζωή μας, αλλά στην αξία των επιλογών του βίου που επιλέγουμε. Υπήρξα λειτουργός στην ζωή μου ετερόκλητων σπουδών. Η μία γνώση πάντα συνεπικουρεί την άλλη. Τους ποιητές τους συμπαθώ, αλλά σέβομαι και τιμώ αυτούς που “δωριστί” ξέρουν τι θέλουν να πουν. Στην ζωγραφική λάτρεψα τα έντομα που σώθηκαν από την λήθη της στιγμής μέσα στο χρώμα του Βίνσεντ Βαν Γκονγκ. Στο αρχαίο θέατρο, είχα την τύχη να μεταφράσω τον Αισχύλο στον Προμηθέα Δεσμώτη, αλλά και υποκριτικά να γνωρίσω τον λόγο των ποιητών παίζοντας τραγωδίες. Ο Οιδίπους Τύραννος του Σοφοκλή, ή ο Μενέλαος της Ελένης του Ευριπίδη μου εξέλιξαν την αντίληψη.  Νιώθω πως είμαι διαρκώς μαθητής και ορίζω ως δασκάλους στην ζωή όσους διδάσκουν την απορία τους και όχι το εγώ τους.

Τα τελευταία χρόνια συμπορεύομαι μαζί με τους ηθοποιούς των Ελληνικών Ταχυδρομείων, ζητώντας από αυτούς να υπερβούν αυτό που τους έμαθαν πως “είναι”, για να αποδώσουμε στην σκηνή απαιτητικά κείμενα. Σήμερα που απαντώ στις ερωτήσεις σας είμαι χαρούμενος για την πρόσφατη βράβευση της Γιούλης Καραουλάνη για την απόδοσή της στον ρόλο της Μήδειας του Μποστ που ανεβάσαμε με την θεατρική ομάδα σε διαγωνιστική γιορτή του Δήμου Κηφισιάς.

Πρόσφατα έχω συμμετάσχει ως ηθοποιός σε όμορφες θεατρικές παραγωγές, και ταινίες άξιων κινηματογραφικών δημιουργών. Ενδεικτικά αναφέρω το έργο «Με οικογένεια» που παίχτηκε στο Χυτήριο σε σκηνοθεσία Αθανασίας Καλογιάννη, καθώς και στην ταινία «Ύδωρ» της Κλεοπάτρας Εμμανουήλ, που ταξιδεύει ήδη για το φεστιβάλ της Δράμας.

Κάνω και πολλά άλλα, όπως η δημιουργία σκηνικών ή η συγγραφή έργων, αλλά επειδή το γέμισμα των σειρών μιας γραπτής συνέντευξης με πολλές πληροφορίες κουράζει, λέω να σταματήσω εδώ την αναφορά μου στα καλλιτεχνικά δημιουργήματα.

Τα πιο σπουδαία δημιουργήματα στην ζωή μου, χωρίς να διεκδικώ τίτλους ιδιοκτησίας για αυτά, είναι τρία μου παιδιά. Στο σπίτι με την σύντροφό μου, αντί να βλέπουμε ριάλιτι, διαβάζουμε ποίηση, ενίοτε τσακωνόμαστε και κατά κανόνα σχεδιάζουμε κόσμους μυθοπλασίας.

Τέλος νομίζω πως ένα ποίημα του Κώστα Ουράνη, με τίτλο θα πεθάνω ένα πένθιμο του φθινόπωρου δείλι, αντιπροσωπεύει την αντίληψη που έχω για την ζωή μου.  Κατά τα άλλα, πιστεύω πως χωρίς χιούμορ δεν κάνεις καλή παρέα με όσους επιλέγεις να έχεις δίπλα σου στις ανηφόρες.

Π: Κύριε Ζωγραφόπουλε, αν θέλαμε να σας δώσουμε ένα τίτλο, ποιος θα ήταν αυτός;

Κ: Με μία πρόταση, θα έλεγα  βροτός και περαστικός από την ζωή. Ενδιαφέρον όμως πάντα πέρα από τους αυτοπροσδιορισμούς που δίνουμε, έχει το «γιατί» της όποιας σκέψης μας. Αυτό το «γιατί» νομιμοποιείται μόνο από την έμπρακτη στάση ζωής μας. Τα λόγια που φουσκώνουν το μπόι μας χωρίς αντίκρισμα δεν δίνουν τίτλους αλλά κατάντια. Θα έλεγα λοιπόν πως έχω πλήρη επίγνωση της λήθης που θα υποστώ κι εγώ όπως όλοι μας, άρα επιλέγω κυρίως τον χαρακτηρισμό «περαστικός από την ζωή».

Π: Θέλετε να μας περιγράψετε την πρώτη σας ουσιαστική επαφή με το θέατρο;

Κ: Οι παιδικές εμπειρίες είναι αυτές που μας οδηγούν υποσυνείδητα στην ζωή. Έτσι πριν πολλά χρόνια είχα την τύχη να μαγευτώ από τα φώτα της ράμπας του Δημοτικού θεάτρου Πειραιά. Είχα βρεθεί πάνω στην τεράστια σκηνή του σε μαθητικές επιδείξεις. Την πρώτη φορά ήμουν ένας κόκορας και την επόμενη ακριβώς χρονιά ήμουν ένας ερωτευμένος Σπανιόλος.  Μέχρι σήμερα είναι στιγμές που για δευτερόλεπτα όταν παίζω πάνω στην σκηνή νιώθω αυτό το υπέροχο συναίσθημα της ενότητας σκηνής και πλατείας κάτω από τα φώτα της ανελέητης έκθεσης της θεατρικής ζωής μου.

Π: Έχετε πει πως υπάρχουν δύο ειδών συγγραφείς, οι κακοί και οι καλοί. Οι κακοί γράφουν, οι καλοί όχι. Εσείς σε ποιους ανήκετε;

Κ: Ναι, αυτή η αναφορά υπάρχει ως χιουμοριστικό σημείωμα στο εξώφυλλο του ιστορικού μυθιστορήματος «Αθιβολή» που εξέδωσα. Θα αρχίσω από το τέλος της ερώτησής σας λέγοντας πως θεωρώ λάθος να ορίζουμε εμείς ιδιότητες στον εαυτό μας. Δεν είμαι λοιπόν συγγραφέας, απλώς γράφω. Ούτε καν ηθοποιός θεωρώ πως είμαι, απλώς παίζω. Στην κάρτα που διαθέτω με στοιχεία επικοινωνίας μου και την δίνω όταν χρειάζεται, δεν αναφέρω καμία ιδιότητα. Αφήνω τον χώρο κενό να γράψει αυτός που με γνωρίζει. Πάντα οι άλλοι ορίζουν- κατά την συγκρότησή τους – την ιδιότητα που θέλουν να μας δώσουν.  Θεωρώ πως είναι μεγάλη υπόθεση να έχει κάποιος τον τίτλο του συγγραφέα. Αυτή η ιδιότητα, όπως και πολλές άλλες, έχουν φτάσει να είναι τίτλοι κούφιοι.  Όλοι γράφουμε, όλοι τραγουδούμε, όλοι παίζουμε θέατρο και όλοι πολιτευόμαστε. Χωρίς να είμαι κατ’ ίχνος ρατσιστής θα σας πω την παροιμία «Κουτσοί, στραβοί στον άγιο Παντελεήμονα». Λέμε πως όλοι έχουν την ελευθερία στον αυτοπροσδιορισμό και τις επιλογές της ζωής τους. Βέβαια η έννοια της ελευθερίας, τώρα πια, απέχει μακράν αυτής που μας άφησε παρακαταθήκη ο Κάλβος.  Όταν μάθουμε λοιπόν να μην γράφουμε ανόητα αλλά να διαβάζουμε και να σιωπούμε, ίσως γίνουμε καλύτεροι Πολίτες. Τότε ίσως αποκτήσουμε κρίση, ξεφεύγοντας από την αδιάκριτη βαρβαρότητα του θράσους της ατομικής μας έκφρασης. Όταν μάθουμε να μην λέμε ανεπεξέργαστα την γνώμη μας, ειδικά όταν αυτή δεν μας ζητείται, τότε θα υπηρετήσουμε τον ανθρώπινο πολιτισμό.  Δηλαδή όταν σταματήσουμε να προβάλλουμε το κακομαθημένο εγώ μας, τότε θα αρχίσουμε να καταλαβαίνουμε την τραγικότητα της ανάγκης, μέσα από την ιδιότητα του να είσαι Άνθρωπος.

Π: Ποιος από τους μεγάλους αρχαίους τραγικούς ποιητές σας αντιπροσωπεύει περισσότερο;

Κ: Η γνώση του κλασσικού πολιτισμού και ειδικά για τους τραγικούς μας ποιητές, επί πολλοίς, είναι περιορισμένη. Η αντίληψη που διαμορφώνει ο μέσος πολίτης για τους τραγικούς ποιητές προέρχεται από τις εκδοχές ερμηνείας των έργων από τους σκηνοθέτες. Όταν ακούγεται η έκφραση «φέρνουμε τα μεγάλα έργα στο σήμερα» επί της ουσίας τις περισσότερες φορές χωράμε τα λόγια ενός άγνωστου πολιτισμού στο ήθος της σημερινής προσωπικής συγκρότησής μας.  Δυστυχώς σήμερα όλα τα ερμηνεύουμε σύμφωνα με το δικό μας ωφελιμιστικό ιδιοτελές συμφέρον και δεν έχουμε την ικανότητα να κατανοήσουμε το μυστηριακό θέατρο. Κανένας τραγικός ποιητής λοιπόν δεν με αντιπροσωπεύει. Υποστηρίζω αυτό γιατί, ως γέννημα της εποχής μας, είμαι πολύ κατώτερος από αυτούς σύμφωνα με την Ησιόδεια εξέλιξη των ανθρώπων. Ποιος μπορεί να καταλάβει τον ανδρείο και μύστη Αισχύλο;  Σε εποχές σαν την σημερινή που η αναφορά σε θεσμούς που είχαν ισχύ και αξία τότε αποτελεί θέμα εκτός μόδας, δεν νομίζω πως διαθέτουμε την πνευματική συγκρότηση να κατανοήσουμε τους τραγικούς. Στην εποχή μας ο Ετεοκλής με τον Πολυνείκη θα έπρεπε, κατά την αντίληψη των εξελιγμένων χρηματο-οικονομικά ανθρώπων, να μοιράσουν την  αξία της γης των Θηβών και να απολαμβάνουν τα μερίσματα του κέρδους τους στην φιλήδονη πόλη της ακόλαστης Κορίνθου. Όχι δυστυχώς, δεν με αντιπροσωπεύει κανένας τραγικός και τούτο είναι πολύ οδυνηρό.  Απλώς τους μελετώ για να βοηθήσω τον εαυτό μου να σκέφτεται καλύτερα.

Π: Με ποιον τραγικό ήρωα ταυτίζεστε;

Κ: Σε συνέπεια με την προηγούμενη απάντησή μου επαναλαμβάνω πως δεν έχουμε κοινό τόπο σκέψης με τις τραγωδίες. Βέβαια η κωμωδία που δεν είναι τίποτε άλλο από την τάση του να ξεφύγει ο νους μας από την συνειδητή ευθύνη του απέναντι στο τραγικό. Θα έλεγα πως μου ταιριάζει ο Πεισθέταιρος του Αριστοφάνη που ψάχνει να βρει την βολική για αυτόν Πολιτεία. Δεν είναι λίγοι αυτοί, κυρίως νέοι, που μέσα από ανάθεμα για την στρεβλή λειτουργία της κοινωνίας μας φεύγουν στα ξένα αναζητώντας μια καλύτερη ζωή.  Ίσως κι εγώ να έχω μέσα μου την αναζήτηση μιας Νεφελοκκοκυγίας σαν τον ήρωα του Αριστοφάνη στους Όρνιθες.

Π: Αν σας λέγαμε ότι κάτω από κάποιες ανεξήγητες και ακατανόητες συνθήκες θα εξαφανιζόταν όλες οι θεατρικές σας δημιουργίες, αλλά θα μπορούσατε να σώσετε μόνο μία, ποια θα θέλατε να ήταν αυτή;

Κ: Μπροστά σε τόσα σημαντικά που έχουν γίνει στο Ελληνικό και το παγκόσμιο θέατρο, με φοβίζει η κολακευτική ιδέα πως θα έπρεπε να μείνει στο χρόνο κάτι δικό μου. Υπηρετώντας όμως την ερώτησή σας, θα σας απαντούσα πως θα ήθελα να σωθεί μια ηχογράφηση από την πρώτη ραψωδία της Ιλιάδας που τελευταία συμμετείχα με την φωνή μου, αναπαριστώντας τον Αγαμέμνονα μέσα από τον πρωτότυπο αρχαίο λόγο. Η ηχογράφηση  έγινε για σκοπούς εκπαίδευσης των ανθρώπων που αγαπούν και μελετούν την Ελληνίδα σκέψη παγκοσμίως. Αναφέρω τον λόγο που έγινε η ηχογράφηση, μήπως παρεξηγηθώ από τους αναγνώστες και νομίσουν πως αφορούσε την παιδεία στην πατρίδα μας.  Η ενασχόληση με την αρχαία γραμματεία, εντός της Ελληνικής επικρατείας, είναι εν πολλοίς παρεξηγήσιμη επιλογή. Θεωρώ πως η Ιλιάδα και η Οδύσσεια μπορούν να χτίσουν, σε ένα μέλλον, εκ νέου το ήθος της ανθρώπινης σκέψης. Θα χαιρόμουν λοιπόν αν υπήρχα κι εγώ μέσω αυτής της ηχογράφησης, ως μία ακόμα ψηφίδα στην νέα εποχή που θα αναγκαζόταν να ζήσει ο πολιτισμός.

Π: Ας κάνουμε άλλη μια υπόθεση, για μια μέρα γίνεστε υπουργός πολιτισμού, τι θα αλλάζατε στο θέατρο;

Κ: Ενδιαφέρουσα ερώτηση, γιατί έχει μέσα της κάτι από την γραφή του φανταστικού. Θα θέσπιζα λοιπόν, ένα νόμο που θα υποχρέωνε τους πάντες να μάθουν πως ο πολλαπλασιασμός του μηδενός με όποιο νούμερο επιθυμεί ο καθένας είναι αδύνατη πράξη.  Ακούγεται παράλογο, αλλά στην φανταστική συζήτηση όλα επιτρέπονται. Εξηγώντας, ορίζω πως το μηδέν είναι το Εγώ μας. Τα νούμερα που προσπαθούμε να το πολλαπλασιάσουμε με αυτό είναι οι επιθυμίες μας. Το αδύνατον της αιωνιότητας που φαντάζεται το φτωχό μυαλό μας είναι ο ίδιος ο θάνατος μέσα από τον κύκλο της ύλης. Άρα είναι αδύνατον να αλλάξει κάτι στην ζωή μας,  αν δεν πάρει μία «τιμή» και να ξεφύγει επιτέλους από το τίποτα η μηδενική αξία του εγωκεντρικού πολιτισμού μας. Ξέχασα να σας πω ότι το θέατρο δεν είναι κάτι διαφορετικό από την παρατήρηση της ίδιας της ζωής μας. Αλλάζοντας η ερμηνεία μας για την έννοια ζωή θα αλλάξει τότε και αυτό…

Π: Πείτε μας ένα μυστικό σας ταλέντο.

Κ: Πειραματίζομαι στα φαγητά και τούτο έχει διπλό αποτέλεσμα. Είναι φορές που οι έπαινοι κρατούν μέρες, αλλά και κάποιες φορές η απογοήτευση στο σπίτι και οι αστεϊσμοί από φίλους δίνουν και παίρνουν για το πρόσωπό μου. Το ταλέντο μου αυτό επί της ουσίας διακυμαίνεται από την ευχή ως την κατάρα, αυτού που πεινά και αποφασίζει να εμπιστευθεί την μαγειρική μου.

Π: Τέλος θα ήθελα να σας παρακαλέσω να απαντήσετε σε μια ερώτηση που εσείς θα κάνατε στον εαυτό σας. 

Κ: Αυτό είναι εύκολο. Επειδή δεν ξεχωρίζω στα κουσούρια από τους άλλους υπέροχους ανθρώπους γύρω μου, θα ρώταγα τον εαυτό μου «ποιο είναι το μεγαλύτερο ελάττωμά σου».  Τότε εντελώς ύπουλα για την προστασία του εγώ μου, με ύφος αθώο, θα απαντούσα πως «το μεγαλύτερό μου ελάττωμα είναι που εμπιστεύομαι τους άλλους και εξ αυτού πληγώνομαι».  Τέλος για να κλείσουμε νομίζω πως θα επαναλάβω ότι οι άνθρωποι οφείλουμε να «βλέπουμε» την σκέψη μας με πολύ χιούμορ, γιατί η ζωή χωρίς αυτό, αν την παίρνουμε στα σοβαρά, είναι αφόρητα δυσάρεστη.

Ευχαριστώ για το βήμα της έκφρασης που μου παραχωρήσατε.

Κώστας Ζωγραφόπουλος 

http://kostaszografopoulos.blogspot.gr