Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε στο ιστολόγιο Δραγασιά στις
Τελευταία δεν πηγαίνω στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου.
Κάτι δεν με βολεύει μέσα μου... και για τούτο ευθύνεται η αντίληψη της
μεταμοντέρνας εκδοχής που οι δημιουργοί πλησιάζουν τα μεγάλα κείμενα.
Όλα στα ανεβάσματα τέτοιων έργων, ξεκινούν από την ερμηνεία που έχουμε
για τη ζωή και την υποκειμενική ιδέα που σχηματίζουμε για το "τι"
φανταζόμαστε ότι πραγματεύεται ένα αρχαίο έργο.
Αν μου πεις "τι" κατάλαβες από ένα αρχαίο έργο, θα σου πω ποιος είσαι και πως ζεις…
Αυτό πάει και ανάποδα!
Ακούω συχνά πυκνά, ότι ο Προμηθέας Δεσμώτης του Αισχύλου, κλείνει μέσα
του το κορυφαίο μήνυμα της επαναστατικότητας απέναντι στον Δία.
Κάτι τέτοιο διάβασα στο διαδίκτυο, από τις αναλύσεις, πως πραγματεύτηκε
και η παράσταση που ανέβηκε στον αρχαίο χώρο από τον κύριο Έκτορα
Λυγίζο. Πρόσθετα από ό,τι κατάλαβα, έδωσε και την διπλή υπόσταση των
πάντων μέσα από το μοίρασμα της δυαδικότητας άντρα και γυναίκα σε ένα
διάλογο παρατήρησης των παθών του ήρωα, που το εφάρμοσε ως σκηνοθετικό
εύρημα ακόμη και στον ίδιο τον Προμηθέα.
Δεν είμαι εγώ που θα καταργήσω το δικαίωμα της έκφρασης και της
υποκειμενικής ιδέας που έχει ο κάθε δημιουργός για την αρχαία
γραμματεία.
Πληγώνομαι όμως, όταν δεν συνοδεύεται ένα έργο από μια εμπεριστατωμένη
ομιλία ή γραφή ενός εκάστου που αποφασίζει να δημιουργήσει την εκδοχή
ερμηνείας πάνω σε ιερές σκηνές όπως αυτής της Επιδαύρου.
Αν μας έλεγε ο κύριος Λυγίζος ή και κάθε άλλος, τι φαντάζεται ότι
πραγματεύεται ο Αισχύλος στην τραγωδία αυτή και από πού το τεκμαίρει, θα
ήταν καλύτερα. Αυτό όμως έχει μια σπουδαία προϋπόθεση. Θα ήθελα να μας
διαβεβαίωνε ο κάθε επίδοξος ερμηνευτής των μεγάλων έργων, ότι έκατσε να
διαβάσει λέξη προς λέξη το πρωτότυπο για να κατανοήσει τον αρχαίο λόγο.
Η συνήθης πρακτική της τέχνης που παράγεται από θυμικά πασπαλίσματα
γνώσης, είναι να ακούσουμε τον ένα και τον άλλο τι σκέφτονται για την
ερμηνεία των αρχαίων κειμένων, να βάλουμε κάτω τις υπάρχουσες
υποκειμενικές μεταφράσεις και κόψε ράψε να φτιάξουμε μια δική μας εκδοχή
που θα είναι λίγο εκκεντρική ώστε να καταπλήξουμε τα πλήθη.
Τούτο ως σύμπτωμα, αποτελεί Ύβρη πρώτου βαθμού που ταιριάζει με την
ηθική της εποχής μας, δηλαδή με το εύκολο και το τζάμπα, μέσω των οποίων
οι άνθρωποι διεκδικούν το προσωπικό τους «δοξάστε με».
Αν ο κύριος Λυγίζος διάλεξε την εκδοχή να παρουσιάσει τους πάντες στο
έργο ως σχολιαρόπαιδα πλησιάζοντας έτσι τα νοήματα που μας άφησε
κλειδωμένα ο Αισχύλος στους στίχους του, ποιος μου εγγυάται ότι του
χρόνου δεν θα παρακολουθήσουν οι «καταναλωτές» της Επιδαύρου ένα
Προμηθέα που θα λειτουργεί στη σκηνή μαθήματα σεξουαλικής αγωγής με
ευφάνταστες περιπτύξεις του κάμα σούτρα;
Θα ήθελα ο κάθε δημιουργός να υποδείξει το στίχο που μετέφρασε και τον
έπεισε να κρίνει ότι δικαιούται να φέρει την όποια εκδοχή της
πνευματικής "τσόντας" στην Επίδαυρο. Τότε θα τον ασπαστώ. Διαφορετικά θα
πρέπει κάποια στιγμή να υπάρξει η λεγόμενη Θεατρική αστυνομία.
Θα μου πει κάποιος ότι το θέατρο είναι ελεύθερο απέναντι στο δικαίωμα
της κάθε άποψης να εκφράζεται. Σωστός ο συλλογισμός, αλλά τότε γιατί δεν
αφήνουμε και τους παιδεραστές να εκφράσουν την κλίση της σκέψης τους
ελεύθερα; Ποιος είναι αυτός που ερμηνεύει την έννοια της ελευθερίας
συγχέοντας την με αυτή της ασυδοσίας; Εκτός και αν νομίζουν κάποιοι ότι ο
βιασμός είναι μόνο σαρκικός και δεν έχει ευθύνη το δημόσιο θέαμα στην
υποκουλτούρα μιας κοινωνίας.
Επειδή συνήθως οι μεταφράσεις των μεταμοντέρνων ανθρώπων της τέχνης,
παρουσιάζουν κείμενα που ταιριάζουν στην έκφραση «ότι φανεί του
Λολοστεφανή», θα ήθελα αν μπορούσε να φτάσει τόσο χαμηλά όσο στέκεται η
σκέψη μου και να μου έλεγε ο σκηνοθέτης, μια και λειτούργησε τον
κανιβαλισμό της διασκευής στην μετάφραση του Παναγιώτη Μουλλά, τι
σημαίνουν τα ακόλουθα λόγια του Αισχύλου (στίχος 1040 έως 1053) από το
πρωτότυπο καθώς μιλά για τον Ερμή στο Χορό.
εἰδότι τοί μοι τάσδ᾽ ἀγγελίας
ὅδ᾽ ἐθώυξεν· πάσχειν δὲ κακῶς
ἐχθρὸν ὑπ᾽ ἐχθρῶν οὐδὲν ἀεικές.
πρὸς ταῦτ᾽ ἐπ᾽ ἐμοὶ ῥιπτέσθω μὲν
πυρὸς ἀμφήκης βόστρυχος, αἰθὴρ δ᾽
ἐρεθιζέσθω βροντῇ σφακέλῳ τ᾽
ἀγρίων ἀνέμων· χθόνα δ᾽ ἐκ πυθμένων
αὐταῖς ῥίζαις πνεῦμα κραδαίνοι,
κῦμα δὲ πόντου τραχεῖ ῥοθίῳ
συγχώσειεν τῶν οὐρανίων
ἄστρων διόδους· εἴς τε κελαινὸν
Τάρταρον ἄρδην ῥίψειε δέμας
τοὐμὸν ἀνάγκης στερραῖς δίναις·
πάντως ἐμέ γ᾽ οὐ θανατώσει.
Τώρα να περιμένω απάντηση κρίνω ότι είναι τόσο γελοίο, όσο γελοία είναι
και η ηθική της λεγόμενης μεταμοντέρνας εποχής μας, που χωρίς κόπο
ασχολείται με τεράστιες σκέψεις και τις χωρά κανιβαλίζοντάς τες, στο
μικρό γοβάκι της ατομικής ιδιωτείας.
Συνήθως οι δημιουργοί τέτοιων εκδοχών και να διαβάσουν τις μεταφράσεις
δεν μπορούν με δικά τους λόγια να περιγράψουν αυτό που διάβασαν.
Γιατί αυτό;
Μα γιατί ο Αισχύλος έβαλε νοήματα που άπτονται της Ελευσίνιας γνώσης
του, που σαφώς τα προσπερνά ο εύκολος τρόπος σκέψης δίνοντας εκδοχές που
φαντάζουν σπουδαίες, όπως αυτό το ιδεολόγημα του επαναστάτη ή του
μαθησιακού παιχνιδιού σχολιαρόπαιδων ως μήνυμα στο έργο. Ποιος θα
διαβάσει φυσική και μαθηματικά για να σκεφτεί μέσω αυτών τι λέει ο
Αισχύλος στο θέατρο; Άλλωστε η εποχή μας ξέρει καλά τον κατακερματισμό
και τα αντικείμενα σπουδών που προκύπτουν απ' αυτόν. Έτσι το κάθε ένα
γνωσιακό κομμάτι τραγουδά στον σκοπό της μερικής γνώσης, ή αλλιώς θα
λέγαμε της άγνοιας επί της ολότητας που υπηρετεί.
Σιγά λοιπόν μην ήταν ο Προμηθέας Σπάρτακος! Ή διδακτικό εύρημα για μαθησιακό παιχνίδι προσχολικής ηλικίας!
Αν και την εκδοχή του επαναστάτη, να την περιμένουμε κάποια στιγμή από
την ξενόφερτη κινηματογραφική βιομηχανία της εντυπωσιακής ύπνωσης...
Αυτό που σίγουρα όμως καταφέραμε, είναι να καταστήσουμε δεσμώτη τον
Προμηθέα μέσα μας και τούτο ως κατάντια ενός πολιτισμού δεν είναι λίγο!
Υ.Γ
Οι σχετικοί τόποι που με έκαναν να μιλήσω για τον δεσμώτη που τον λένε
σήμερα Προμηθέα, και γιατί όχι να τον πουν αργότερα να τον πούμε και
Θέμη... Άλλωστε τα υποκοριστικά πάνε και έρχονται στους παρακμιακούς
πολιτισμούς...
* Μαγνητοσκοπημένο απόσπασμα : https://www.youtube.com/watch?v=qvHtNL2-OFM
* Ηλεκτρονική εφημερίδα: http://www.protothema.gr/culture/article/395319/o-promitheas-tou-ektora-lugizou-edose-to-pneuma-tis-epohis-stin-epidauro/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου